Lovanium

×

Wijnpersgebouw

Gebouwd: 1551
Dit gebouw werd in 1551 opgetrokken, quasi bovenop de kelder van het vorige gebouw. Het behoorde toe aan de abdij van Sint-Geertrui. De straat langs de zuidkant van het domein heet vandaag de Wijnpersstraat.

De toren geraakte in verval en werd niet meer heropgebouwd. In de plaats daarvan kwam eerst een afgeknot dak(je), en nadien kwam er alsnog een kleine spits op, weliswaar veel lager dan de oorspronkelijke. De tekeningen suggereren dat de torenspits best hoog reikte. Het valt nog te betwisten of er een peerspits of uitkijkpost bovenop stond. Wij maakten er alvast een uitkijkpost van, vergelijkbaar met degene op de Verloren Kosttoren.

Vooraan het perceel trof men een concièrge-woning aan die enkele eeuwen later werd vervangen door een nieuwe, aanpalend aan de Wijnpersstraat.

×

Hertogelijke wijnpers

Gebouwd: <1400
Afgebroken: 1648
Reeds in de 13de eeuw werd er aan wijnbouw gedaan in Leuven. De hertogelijke burcht was omringd door wijngaarden of "wingerds". De hertogen van Brabant hadden uiteraard hun eigen wijngaarden, en een daarbij horend wijnpersgebouw. Dit gebouw geraakte doorheen de eeuwen in verval, nadat de hertog al vroeg besliste om Leuven in te ruilen voor Brussel. De eeuwen die kwamen verbleven de hertogen maar sporadisch in Leuven. Het bouwvallig gebouw werd afgebroken in 1648, bijna samen met delen van de burcht.

×

Templum Dianae

Gebouwd: <1200
Afgebroken: 1769
De Tempel van Diana was gelegen aan de oostelijke voet van de Keizersberg, op de plek waar vandaag het laatste huizenblok grenzend aan de Wolvengang zich bevindt.

De oorsprong van dit gebouw is onbekend. Historici durven zelfs terug te gaan tot de periode van het Romeinse Rijk. Wat we wel weten is dat het ging om een eenbeukige romaanse kapel, genoemd naar de godin van de jacht gekregen, omdat ze een heidense oorsprong zou hebben. De kapel verloor haar functie en werd omgebouwd tot woonhuis.

Vlak na de aanleg van de vaart wordt in 1769 wordt de woning afgebroken om er vier pakhuizen te bouwen. De bouwheer is chirurgijn Andreas Godts. De eerste drie huizen krijgen de naam "Duynkerck", "Ostende" en "Jacqmaer".

×

Verloren Kosttoren

Gebouwd: 1462
Afgebroken: 1787
De tweede stadsomwalling werd rond 1356 gebouwd. Deze had 48 torens en 8 poorten, en daarbij nog 2 waterpoorten. Rond 1400 begon men aan de "Grote Toren" te bouwen, die zou dienen als uitkijkpost. Omdat deze er kwam in rustige (vreedzame) tijden werd hij al snel de bijnaam gegeven van "Verloren Kost".

Boven in deze toren (>60m boven straatniveau!), in het zeshoekige kamertje, bracht Gemma Frisius uren tijd door, omdat hij van hieruit Brussel en zelfs Antwerpen kon zien. Hij studeerde aan de universiteit van Leuven onder andere wiskunde en astronomie. Hij was de eerste die de driehoeksmeting beschreef in 1533, gebaseerd op de eigenschap dat de driehoek volledig is bepaald door een zijde en de aanliggende hoeken. Zijn kennis werd gebruikt in de cartografie en landmeetkunde. Frisius' tijdgenoot en Leuvense inwijkeling Jacob van Deventer maakte trouwens de oudste (zeer) nauwkeurige kaart van Leuven rond 1560, mede dankzij deze driehoeksmeting. Onder Frisius' leerlingen bevonden zich Gerard Mercator. Toen Frisius hoogleraar in Leuven was, heeft ook keizer Karel V wiskundeonderwijs van hem gekregen. Frisius werkte uiteindelijk samen met Mercator, die op zijn beurt de tot heden gekende Mercatorprojectie introduceerde, in 1569.

Vanaf de zestiende eeuw zat een stadswacht op de uitkijk boven in de toren. Hij had er een rode vlag en een witte vlag, de kleuren van het wapen van Leuven. De toren werd in 1634 enigszins gerestaureerd doch dit was nutteloos, want in 1635 werd de toren erg beschadigd tijdens het Beleg van Leuven. Tijdens een storm in 1674 vloog de dakconstructie weg en stond de toren voortaan bovenaan open.

Tijdens het Oostenrijks bestuur in de Zuidelijke Nederlanden diende de toren als gevangenis (tot 1750). Van 1750 tot 1770 liep iedereen er vrij in en uit; Leuvenaars bewonderden er het uitzicht over de stad en de wijde omgeving. In 1770 sloot het stadsbestuur van Leuven de toegang af wegens te gevaarlijk. De toren diende nog even als opslagkamer voor buskruit (1780). In 1787 verkocht de stad de Verloren Kosttoren aan een particulier en deze brak de toren af. Sinds 1998 is de ruïne beschermd.

Weetjes:
In Leuven is een straatnaam, standbeeld én rijschool naar Mercator genoemd.
Op de maan is een krater naar Frisius genoemd.
Tot 2018 gebruikte Google Maps de Mercatorprojectie.

×

Calvariekapel en Heilige Grafkapel

Gebouwd: ?
Afgebroken: 1708
Links staat de kapel met de 7de statie (Derde Val) of Heilige Grafkapel waar Christus ligt opgebaard. Meer centraal staat de calvariekapel of Heilige Kruiskapel. Die laatste lag op ongeveer 950 meter van de 1ste statie (het Pilatushuisje), op de hoek van de Brusselsestraat en Kruisstraat. Deze staties maakten deel uit van de Kruisweg of Via Dolorosa. Er liep een holleweg van de Brusselsepoort tot aan de calvariekapel, waar die vervolgens in twee splitste richting Vilvoorde en Kortenberg. Op deze infoprent zie je de Brusselsepoort en de rest van Leuven in de achtergrond.

Vandaag vinden we op de plek van deze twee kapellen een watertoren en de parking van KBC, kort aan de velden van Tennisclub Lovanium.

Weetje: calvarie(berg) of schedelplaats in de Bijbelse context is Golgot(h)a: gulgólet = schedel.
Ooit was hier ook een effectieve galg, net zoals aan de Tiensesteenweg. Daarom de plaatselijke naam Galgenberg.

×

Boetsvoordehoeve

Gebouwd: ?
Afgebroken: 1569/1851?
Over dit gebouw zijn doorheen de eeuwen verschillende verhalen verteld. Het zou aan de hertogelijke burcht toebehoord hebben, waar onder meer de jachthonden verbleven. Het zou ook afgebrand zijn in 1569. We vinden dit gebouw (of een nieuw) echter terug op prenten van 1600, en zelfs op kadasterplannen van midden 19de eeuw. Soms werden deze hoeve en de Dianatempel als hetzelfde gebouw beschouwd, ze werden zelfs op verschillende manieren getekend. Er wordt zelfs gesproken van de Boetsvoordestraat, en ene Willem Boetsvoorde die hier woonde. Wie zal het ooit kunnen zeggen!

Wij gaan er vanuit dat dit op zijn minst een heropgebouwde Boetsvoordehoeve gaat.

Ze lag aan de oostelijke voet van de Keizersberg, pal tegen de flank. Van op het einde van de Koestraat (huidige Vaartstraat) was een brug over de Dijle genaamd de "Nieuwe brug", met een weg die recht naar dit gebouw leidde.

Varianten op de naam: Baetsfort, Baetsvoorde, Boutsfort, ...

×

Sluismolen

Gebouwd: 1451
Afgebroken: >1957
Vroeger was er geen rechte Sluisstraat zoals wij ze tot aan het huidige OPEK kennen, maar liep deze over de brug van de Sluismolen zelf om dan verder te lopen als wat we vandaag als de Glasblazerijstraat kennen.

De eerste grafelijke (houten) Sluismolen zou rond het jaar 1100 zijn gebouwd. Pas bij het ontstaan van het hertogdom Brabant werd dit een hertogelijke molen.

Als banmolen bestond de Sluismolen uit een rogge- en tarwemolen, elk aangedreven door een waterrad. Hij was één van de 39 molens die Leuven vóór 1400 binnen binnen zijn tweede stadsomwalling telde.

In 1451 werd de Sluismolen herbouwd volgens de plannen van Gilles Pauwels, bouwmeester (architect) in dienst van Philips de Goede, wat ons meteen het bewijs levert dat we met een banmolen te doen hebben. Na beschadigingen door overstromingen in 1500 en 1532 volgde in 1537 de heropbouw van de sluis (en molen?) door Jan van Hougaerden, meester-metser in dienst van de stad, volgens de plannen van Lodewijk van Bodeghem, bouwkundige (architect) van Keizer Karel. In de 17de eeuw functionneerde de molen als moutmolen.

Volgens de volkstelling van 1597/1598 was de molen opnieuw bewoond. Niclaes Symoons werkte er met twee knapen en hield twee paarden, de toestand was dus opnieuw normaal.

Van de molen zelf blijven thans nog enkele muurgedeelten en de oude sluisgaten over. Heden vervult de sluis van de vroegere Sluismolen nog steeds een belangrijke regulariserende functie inzake de waterbeheersing van de Dijle en de waterbevoorrading van de Leuvense vaart. De twee vrij identieke molengebouwen met trapgevels bleven tot ca. 1945 goed bewaard. In 1957 was het dak ingestort.